کتاب تبصره 22 Catch 22 اثر جوزف هلر Joseph Heller

خلاصه کتاب

وقایع رمان در جنگ جهانی دوم، بین سال های 1942 تا 1944 رخ میدهند. "تبصره-22" به طور کلی داستان کاپیتان نیروی دریای ایالات متحده و خلبان بمب افکن بی- 25 "جک یوساریان" را دنبال میکند. بیشتر وقایع کتاب زمانی رخ میدهد که گردان هوایی خیالی 256 در جزیره ای کوچک در دریای مدیترانه به نام "پیانوسا" قرار گرفته است. مشهورترین اثر "هلر" راجع به تجربیات کاپیتان "یوساریان" و همرزمانش و تلاش بی وقفه ی آنها برای نگه داشتن سلامت مغزی خود و انجام دادن وظایف نظامیشان در این پایگاه است.
“تبصره-۲۲” نام قانونی در کتاب است که می‌گوید: «اگر کسی با میل خود در ماموریت‌های مرگبار جنگی شرکت کند، دیوانه است، پس می‌تواند تقاضای معاف شدن بدهد، اما همین درخواست معافیت نشان می‌دهد که او سالم و عاقل است پس شرایط لازم برای معاف شدن را ندارد».
"یوساریان" که همیشه به دنبال راه فراری از جنگ و ماموریت می‌گردد، در این داستان، در چنگال "تبصره-۲۲" گرفتار می‌شود. افسر مافوق او کسی است که مدام تعداد ماموریت‌های سربازانش را افزایش می‌دهد تا آنها را بیشتر در خدمت ارتش نگه دارد، شخصیت‌های دیگری هم در این داستان وجود دارند که هرکدام به نوعی با هیولای جنگ درگیر‌ند و داستان را روایت می‌کنند. "میلو میندر بندر" که کلاهبردار است نیازهای دو طرف جنگ را تامین می‌کند، سروان "شایسکف" که آرزوی ترتیب دادن یک رژه بی‌نقص را دارد، و "وینترگرین"، سرباز سابق و مسئول دفتر پست که گرداننده واقعی جنگ است.
"یوساریان" در پروسه معیوب جنگی که آن را بیهوده، پوچ و بیگانه می‌داند گرفتار شده است، او نمی‌تواند مطیع نباشد و ارتش را هم نمی‌تواند ترک کند. او هرچه بیشتر تلاش می‌کند، بیشتر در دام "تبصره-۲۲" گرفتار می‌شود.

درباره کتاب

رمان "تبصره-۲۲" شاهکار رمان‌نویس و نمایش‌نامه‌نویس آمریکایی، "جوزف هلر" است که در ژانر کمدی سیاه از خشونت جنگ و بیزاری از آن می‌گوید. این رمان که اولین بار در اکتبر ۱۹۶۰ منتشر شد، تفکرات جوزف هلر درباره جنگ را به خوبی بازتاب می‌دهد. تفکراتی که با عقاید نسل دهه ۶۰ که می‌خواستند در برابر قدرت، قد علم کنند، همراه و حرف دل آنها شد. برای مردم آمریکا، قبول تفکرات ضد جنگ "هلر" بعد از جنگ جهانی دوم که به نظر آن ها جنگی اخلاقی و قهرمانانه بود سخت و حتی نشدنی بود. اما با شروع جنگ ویتنام پنج سال قبل از انتشار کتاب خوانندگان آماده ی پذیرش دیدگاه ضد جنگ اثر شدند و شاید این باعث مادگار شدن این شاهکار در تاریخ ادبیات جهان شد.
"تبصره-22" آنقدر موفق ظاهر شد که قانونی منطقی با همین اسم وارد فرهنگ عامیانه شد. تبصرهٔ ۲۲ موقعیتی تناقض‌آمیز است که به خاطر نفس قوانین ضد و نقیض، فرد را گریزی از آن نیست و میتوان آن را با این مثال توضیح داد:
چطور قرار است تجربه کسب کنم تا شغل مناسبی پیدا کنم وقتی مدام به دلیل نداشتن تجربه، درخواست‌های استخدامم رد می‌شود؟

درباره سریال

در سال 2019 شبکه "Hulu" سریالی کوتاه بر اساس "تبصره-22" با همین نام و ایفای نقش "جورج کلونی" ساخت. این سریال شش قسمتی با تحسین منتقدین و بینندگان موفق به کسب امتیاز %87 از وبسایت "Rotten Tomatoes" و نامزدی جایزه "گلدن گلوب" و "اِمی" شد.

درباره نویسنده

"جوزف هلر" (زاده ۱ می ۱۹۲۳ - درگذشته ۱۲ دسامبر ۱۹۹۹) طنز پرداز و رمان نویس آمریکایی است که همچنین دارای داستان‌های کوتاه بسیار زیادی می‌باشد. وی به عنوان یکی از بهترین طنز پردازان بعد از جنگ جهانی دوم شناخته می‌شود.
"هلر" در جبهه‌های جنگ جهانی دوم حضور داشت، ماموریت‌هایی انجام داد و مرگ را با گوشت و پوست خود احساس کرد. او فهمید که مرگ ابدا مفهومی انتزاعی نیست و اگر در مقابل دشمن قرار بگیری در کشتنت لحظه‌ای تردید نخواهند کرد.