در این مقاله به معرفی ماکو و ویژگی های این شهر می پردازیم.
ماکو یکی از شهرهای آذربایجان غربی است که آن را شهری خفته در طبیعت میدانند. چشمانداز کوهستانی، مراتع سرسبز، چشمههای آب گرم، آبشارها، مناطق حفاظت شده و شکارگاه های منطقه به همراه کلیساهای قدیمی، کاخها و عمارتها از جاذبههای گردشگری این شهر به شمار می روند.
ماکو در مسیر اصلی راه تبریز به بازرگان قرار دارد و به دلیل دارا بودن مرز مشترک با کشورهای همسایه موقعیتی بسیار استثنایی دارد و از نظر استراتژیکی نیز از اهمیتی خاص برخوردار است. این موقعیت این شهر را به بزرگترین منطقه آزاد ایران و دومین منطقه آزاد در جهان تبدیل کرده است. در ادامه این شهر را به طور کامل معرفی خواهیم کرد.
تاریخچه شهر ماکو
ماکو نامی باستانی است و به دوران ماد میرسد. ایرانیان ماد از زمان پادشاهی ایشتوویگو در این منطقه ساکن شدند و آن را مادکوه (کوه مادها) نامیدند. این نام بعداً به صورت ماکو درآمد. در منطقه ماکو بازماندههای یک شهر بزرگ قدیمی که دامبات و خاورزمین نام داشت دیده میشود. گلهداران ساسانی از ساکنان این منطقه بودند و عشایر کنونی منطقه که ساکان نامیده میشوند این شهر ویرانه را هنوز خاورزمین مینامند.
در دورههای بعدی ماکو بخشی از ایالت واسپورکان ارمنستان شد گروهی محل شهر کنونی ماکو را محل قبلی دژ قابان دانستهاند. “ماکو در قدیم قلعهای بود به نام قابان که چون محل دزدان بود شاه عباس آن را خراب کرد. بنای شهر ماکوی امروزی را میتوان از سال ۱۰۱۲ ههجری شمسی دانست.”
به هنگام انعقاد عهدنامه گلستان، در مورد ماکو میان روس و عثمانی رقابت بود. در پی آن به مردم و خانهای ماکو اختیار داده شد تا به هر سو که مایلند ملحق شوند و آنان الحاق به ایران را انتخاب کردند. از این حیث خوانین ماکو بهویژه تیمورپاشا و اقبالالسلطنه طرف رعایت و ملاحظه قاجاریه بودند.
چشمه ثریا سرچشمه اصلی رود ارس است و از جاهای دیدنی ماکو به حساب میآید. این چشمه از جوشش آبهای زیرزمینی در این منطقه به وجود میآید و مرز بین نخجوان و ایران را تبدیل به مرز آبی میکند. بهترین فصل این منطقه اردیبهشت تا اواسط مرداد است مخصوصا اوایل خرداد که پرندگان مهاجر به دیدار چشمه ثریا و ارس میآیند. از گمرک مرز ایران و ترکیه جادهای به سمت منطقه بورالان وجود دارد که با رفتن به سمت این جاده حدودا یک ساعت بعد به چشمه ثریا خواهید رسید.
کلیسای زور زور
کلیسای زور زور از مهمترین جاهای دیدنی ماکو و تنها بنای تاریخی در ایران است که در جای اصلی خود قرار ندارد و یک بار جابه جا شده است. این کلیسای کوچک که در کنار روستای بارون از توابع شهرستان ماکو قرار دارد، نقش مهمی در تاریخ مذهب کاتولیک و تعلیم و تربیت اسقفهای نامداری چون هوانس زور زورتسی داشت. ساخت این کلیسا به سال ۱۲۹۸ میلادی باز میگردد که آن زمان به اسم کلیسای مریم مقدس مشهور بود. ساخت کلیسا در ۱۳۱۴ میلادی به اتمام میرسد.
پل بشگوز
پل بشگوز در اصل بر رودخانه پر آب زنگمار با طول ۴۳ متر، عرضی بیشتر از سه متر و ارتفاعی نزدیک به شش متر ساخته شده است و از قدیمیترین جاهای دیدنی ماکو به حساب میآید. دوره ساخت پل به قرن ۱۸ میلادی باز میگردد و به گفته مورخان داخلی بر اساس کتیبه موجود بر پل، در دوره صفوی ساخته شده تا رفت و آمد زوار ارامنه به کلیسای طاطائوس (قره کلیسا) راحتتر شود.
این پل که حالا فقط چهار چشم و سه پایه دارد، با صخرهها و سنگهای طبیعی سیاه و سفید بدون تزیین و با ملات آهک ساخته شده است. پلی با چشمه های نامتقارن اما زیبا که بهدلیل فرو ریختن دو چشمه در اواخر دوره قاجار و مرمت سریع آن، این عدم تقارن ایجاد و یکی از چشمهها حذف شد. به همین خاطر یکی از این چهار چشمه باقی مانده، بزرگتر از بقیه است و ظاهری کاملا متفاوت دارد.
کاخ باغچه جوق ماکو
کاخ باغچه جوق، عمارتی زیبا، کهن و متعلق به دوران حکومت قاجاریان است که در باغی وسیع به مساحت ۱۱ هزار متر مربع در روستایی به همین نام و در ۶ کیلومتری شهرستان ماکو قرار دارد و خود دارای وسعتی حدود ۲ هزار متر مربع است. به نظر میرسد که این اثر زیبای تاریخی به همت «اقبال السلطنه» یکی از سرداران «مظفرالدین شاه قاجار» ساخته شده است. معماری کاخ باغچه جوق، تلفیقی از معماری ایرانی و فرنگی، بهویژه معماری روسی است.
قلعه قبان
قلعهای بدون در ورودی است و همین اسم با شکوهی برای این قلعه است. این قلعه با سنگهای سفید و برجها و باروهای مستحکم از دوران اورارتوها تا امروز فراز و نشیبهای تاریخی زیادی را از سر گذرانده است. این قلعه که در کوه صخرهای بخش شمالی شهرستان ماکو از شرق تا غرب کوه را دربرگرفته؛ جزو معدود قلعههایی است که تیمور لنگ نتوانست فتحش کند و در نهایت توسط شاه اسماعیل فتح شد. در دیوارههای صخره سه کتیبه وجود دارد.
عمارت کلاه فرنگی ماکو
در سمت شرقی خیابان اما در شهر ماکو عمارتی به نام کلاه فرنگی وجود دارد که قدمت آن به اواخر حکومت قاجار بر می گردد و متعلق به علی قلی خان بیات ماکوئی می شود. گچبری، آینه کاری و شیشه های رنگی ارسی این بنای زیبا، شباهت بسیاری با تالار آینه در کاخ گلستان دارد. عمارت کلاه فرنگی یکی از جذاب ترین جاذبه های شهر ماکو به شمار می رود.
تالاب بورآلان
تالاب بورآلان در ۱۵۰ کیلومتری شهر مرزی پلدشت در امتداد مرز مشترک ایران، ترکیه و ارمنستان در موازات رودخانه قرهسو جای گرفته است. این تالاب از جمله تالابهای مهم ماکو و استان آذربایجان غربی به شمار میرود. تالاب بورآلان با ۲۵۰ هکتار مساحت و وجود چشمههای آبگرم، بهعنوان یکی از زیستگاههای اصلی و زمستان گذران ۶۴ گونه پرنده دارای اهمیت زیست محیطی زیادی است.
آبشار قلعه جوق
آبشار قلعه جوق ماکو در استان آذربایجان غربی قرار دارد که در فاصله پنج کیلومتری جنوب غرب شهرستان ماکو، در حاشیه روستای قلعه جوق و در میان کوه زیبای قلعه جوق واقع است. قلعه جوق روستایی در شهرستان ماکو استان آذربایجان غربی است. این روستا در دهستان گچلرات شرقی قرار داشته و ارتفاع این آبشار قریب به ۸۰ متر است و آب آن خیلی زیاد نیست ولی شکل قرار گرفتن آن بسیار زیباست. دسترسی به آبشار به راحتی امکانپذیر میباشد و فضای آن کاملاً طبیعی باقی مانده است.
تالاب آق گل
آق گل تالابی فصلی است و در بهار و زمستانها پر آب بوده ولی در تابستان و اوایل پاییز خشک میشود. هنگام پرآبی و وقتی میزان آب آن به حداکثر میرسد از بخش جنوبی و از حاشیه روستای قره بلاغ آب از حوزه تالاب خارج شده و به طرف دشت زنگنه جاری میشود. آبگیری تالاب به طور عمده از ارتفاعات غربی و شمالی تأمین میگردد. علاوه بر آن چشمههای موجود در تالاب نیز به طور ممتد کمی از آب تالاب را تأمین میکنند ولی چون میزان تبخیر در تابستان زیادتر است و آب وارده توسط چشمهها تأمین میشود، تالاب خشک میشود.